Hipodoncja należy do grupy chorób uwarunkowanych genetycznie. Charakteryzuje się częściowym lub pełnym brakiem niektórych zębów – stałych lub mlecznych. Najczęściej jest to tylko 1 lub 2 zęby, lecz u niektórych pacjentów odnotowano brak nawet siedmiu! Leczenie hipodoncji należy rozpocząć już w dzieciństwie, aby uniknąć poważniejszych problemów ze szczęką i żuchwą w dorosłości.
Co to jest hipodoncja?
Hipodoncja to (najczęściej) wrodzony stan nieistnienia części zawiązków zębowych. W praktyce oznacza to braki w uzębieniu mlecznym lub stałym. Jest to rzadko spotykana choroba, która spotyka około 5,5% ludzi na całym świecie. Częściej spotyka kobiety niż mężczyzn.
Najczęściej objawia się brakiem zębów siecznych bocznych górnych lub drugich zębów dolnych przedtrzonowych. Braki zębowe przeważnie występują u pacjentów symetrycznie, po obu stronach szczęki.
Zdarza się, że takie braki są niezauważalne na pierwszy rzut oka. Dlaczego? Pozostałe zęby w łuku samoistnie się przesuwają, aby zapełnić wrodzoną lukę. Czasem jednak brak zęba (lub kilku) powoduje wyraźne zaburzenia w funkcjonowaniu narządu żucia. W sytuacji, gdy jedzenie i picie zostają utrudnione, leczenie jest absolutnie konieczne.
Brak zawiązków zębów – co to właściwie znaczy?
Zawiązki zębów stałych i mlecznych to niewyrżnięte jeszcze zęby, znajdujące się pod powierzchnią dziąsła i będące w stanie rozwojowym. Oba rodzaje zawiązków powstają już w okresie życia płodowego dziecka, a dokładnie w 4 miesiącu. Pierwotna listewka zębowa pojawia się około 7 tygodnia ciąży, po czym powoli zaczyna się mineralizacja.
Hipodoncja może być zdiagnozowana dopiero podczas wyrzynania się zębów mlecznych lub stałych. Te pierwsze można zauważyć już około 6 miesiąca życia dziecka. Drugie – pomiędzy 6 a 14 rokiem życia. W celu potwierdzenia diagnozy, lekarz wykonuje zwykle badanie radiologiczne.
Rodzaje hipodoncji
Hipodoncją określany jest najczęściej stan, w którym brakuje jednego lub kilku zębów. Istnieją jednak jeszcze inne typy tego schorzenia. Najczęściej wyróżniane rodzaje hipodoncji i towarzyszących jej anomalii zębowych to:
- oligodoncja – brak sześciu lub większej ilości zębów. Jest to dość rzadko spotykana postać schorzenia, która dotyka zaledwie około 0,14% społeczeństwa;
- mikrodoncja – ilość i kształt zębów są prawidłowe, jednakże występują w miniaturowej wielkości;
- makrodoncja – występowanie zębów wyraźnie zbyt dużych względem pozostałych;
- taurodontyzm – pionowe powiększenie komory zęba trzonowego, przy czym długość jego korzenia zostaje zaburzona;
- anodoncja – zupełny, wrodzony brak zawiązków zębów. Jest to bardzo rzadkie zaburzenie rozwojowe;
- zaburzenie kształtu zębów, np. występowanie zębów stożkowatych;
- hipoplazja, czyli zaburzenie rozwoju szkliwa.
Przyczyny hipodoncji
Hipodoncja ma najczęściej podłoże genetyczne. Może jednak wiązać się ze zmian filogenetycznych, co oznacza, że uzębienie dopasowuje się do zmieniającego się sposobu odżywiania. Do zewnętrznych przyczyn środowiskowych zalicza się także:
- zaburzenia odżywiania;
- choroby somatyczne matki w trakcie trwania ciąży;
- przyjmowanie przez matkę niektórych rodzajów leków (np. przeciwpadaczkowych);
- przebyte urazy;
- chemioterapia;
- naświetlenie promieniami X dziecka w jego wczesnym etapie rozwoju.
Do hipodoncji może dojść także na skutek zaburzenia unerwienia w ostatniej fazie rozwoju związków zębowych.
Hipodoncja może stanowić osobne zaburzenie rozwojowe lub współistnieć z innymi zespołami chorobowymi. Istnieje aż ponad 60 różnych schorzeń, przy których hipodoncja jest typową dolegliwością towarzyszącą. Należą do nich:
- zespół Downa;
- dysplazja ektodermalna;
- rozszczep warg i podniebienia;
- zespół Turnera.
Leczenie hipodoncji
Metoda leczenia hipodoncji uzależniona jest od indywidualnej sytuacji pacjenta – szczególnie jego wieku i ilości brakujących zębów. Diagnozę można najczęściej skutecznie postawić już około 6 roku życia dziecka. W tym wieku nie można jednak założyć stałej protezy. Wykorzystuje się więc protezy ruchome, które umożliwiają normalne gryzienie i żucie. Warto jednak pamiętać, że w tak wczesnym etapie życia, zmiany rozwojowe zachodzą bardzo szybko. W związku z tym, konieczne są częste wizyty kontrolne u stomatologa i ortodonty, aby zadbać o odpowiednie dopasowanie implantów.
Pomiędzy 7 a 12 rokiem życia, można już zastosować kompozytowe nadbudowy koron zębów stałych. Nakłada się je na tzw. miniaturowe zęby związane z mikrodoncją oraz wszystkie starte korony. Zapewnia to wygodniejsze przeżuwanie, a także bardziej estetyczny wygląd. Dodatkowo, pacjenci powinni wciąż nosić protezy ruchome, aby przeciwdziałać niepożądanemu przesuwaniu się zębów.
Struktury twarzoczaszki przestają się rozwijać około 16-20 roku życia. U takich pacjentów z hipodoncją najlepszym rozwiązaniem jest wstawienie pojedynczych implantów lub połączenie implantów z konstrukcjami protetycznymi. Znacznie prościej jest leczyć to schorzenie, jeżeli już od wczesnego wieku stosowane były powyższe metody. W przeciwnym przypadku może być konieczne założenie tzw. mostów adhezyjnych, mostów protetycznych lub wykonanie pełnej protezy zębowej.
Zazwyczaj największe efekty przynosi połączenie leczenia ortodontycznego z protetycznym. Warto wzmocnić ten proces dodatkowymi zabiegami wzmacniającymi zdrowe zęby – np. lakowaniem, fluoryzacją lub odkamienianiem.
Hipodoncja to stosunkowo rzadka choroba, która może istnieć zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Wiąże się ściśle z zaburzeniem rozwojowym, które powoduje brak zawiązków zębowych. Właściwie jedynym sposobem leczenia jest protetyka w połączeniu z terapią ortodontyczną. Ważne jest rozpoznanie schorzenia i wdrożenie leczenia we wczesnym wieku, aby uniknąć powikłań w późniejszym wieku.
Może Cię także zainteresować:
- Anodoncja – czy ten problem dotyczy również ciebie?
- Zgryz przewieszony – co to za wada zgryzu? Sprawdź, jak przebiega leczenie tej nieprawidłowości!
- Ząbkowanie — biegunka i wymioty. Czy to normalne objawy?
- Hiperdoncja − dodatkowy ząb. Czy nadliczbowy ząb może być niebezpieczny dla zdrowia?
- Torbiel zęba – charakterystyczne objawy i leczenie
- Zapalenie dziąseł u dziecka – skąd się bierze i jak mu przeciwdziałać?
- Wada zgryzu – przyczyny, rodzaje oraz leczenie
