Próchnica zębów – jak wygląda profilaktyka i leczenie? Poznaj etapy rozwoju próchnicy

Próchnica nie jest jedynie defektem estetycznym, ponieważ to poważna choroba wywołana przez bakterie. Proces demineralizacji zębów prowadzi bowiem do całkowitego rozpadu ich struktury. Zęby z próchnicą to problem wielu osób. Czy da się go zwalczyć? Leczenie można podjąć w każdym momencie, chociaż najlepiej zrobić to oczywiście po zaobserwowaniu pierwszych niepokojących symptomów. Na wystąpienie objawów narażone są zwłaszcza dzieci i młodzież, dlatego tak istotne są regularne wizyty u stomatologa i prawidłowa higiena jamy ustnej. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć!

Czym jest próchnica?

Próchnica jest chorobą i stanowi dość częsty problem stomatologiczny. Odpowiadają za nią bakterie streptokoki, które mają zdolność do wytwarzania kwasów. Dzieje się to w wyniku metabolizowania cukrów pochodzenia zewnątrz i wewnątrzustrojowego. Kwaśne środowisko, które powstaje, powoduje demineralizację szkliwa. Wyjątkowo negatywnie działają pod tym względem na zęby na przykład słodzone napoje gazowane (zawierające niekiedy takie substancje jak E150d). W efekcie zęby pozbawione są naturalnej ochrony, a bakterie mogą wnikać do ich głębokich warstw. Innym problemem powodowanym przez te bakterie jest powstawanie płytki nazębnej, która doprowadza do stanów zapalnych przyzębia. 

Rodzaje próchnicy

Można wyróżnić następujące rodzaje próchnicy:

• przewlekła – cierpią na nią najczęściej osoby dorosłe;
• ostra – dotyka zazwyczaj młode osoby, z szerokimi kanalikami zębinowymi, u których nie nastąpił jeszcze proces pełnej mineralizacji szkliwa;
• zatrzymana – choroba w fazie remisji. Da się ją powstrzymać w wyniku intensywnych zabiegów higienicznych, polegających na usuwaniu próchnicy. 

Klasyfikacja próchnicy ze względu na obraz kliniczny

Ze względu na obraz kliniczny wyróżnia się próchnicę:

• pierwotną – pojawia się po raz pierwszy;
• wtórną – ujawnia się obok wypełnienia albo korony protetycznej;
• nawrót próchnicy – występuje pod wypełnieniem lub protetyczną koroną;
• nietypową – pojawia się w zębie, w którym miazga uległa martwicy lub została usunięta w trakcie zabiegów stomatologicznych;
• ukrytą – rozwija się na powierzchni żującej, pod szkliwem, które makroskopowo wygląda na zdrowe. Jest wykrywana jedynie na zdjęciach radiologicznych, 
• kwitnącą – objawia się szybkim postępowaniem patologicznych zmian na wielu zębach jednocześnie. Ubytek próchnicowy może być bardzo znaczny, w efekcie odczuwana jest nadwrażliwość na skrajne, czyli zimne i gorące bodźce;
• butelkową – jest to postać kwitnąca, która występuje u dzieci;
• korzenia – rozwija się w odsłoniętych korzeniach zębów na powierzchniach językowych, policzkowych oraz stycznych.

Jakie są przyczyny próchnicy?

Zastanawiasz się, jakie są przyczyny próchnicy? Wyróżnia się następujące czynniki, które wpływają na rozwój zmian próchniczych: 

• wysokowęglowodanowa dieta bogata w cukry proste;
• częste podjadanie;
• obecność drobnoustrojów, które w płytce nazębnej zamieniają węglowodany na kwasy; 
• brak właściwej higieny jamy ustnej;
• wrażliwość szkliwa na odwapnienie;
• unikanie jedzenia twardych pokarmów, które oczyszczają zęby i zwiększają ilość śliny. 

Wymienione powyżej czynniki współdziałają ze sobą, w efekcie wpływając na rozwój zmian. Próchnica to choroba, która swoją genezę ma w zaburzeniu równowagi procesów demineralizacji i remineralizacji. Przebiegają one naprzemiennie w obiegu ślina/płytka nazębna/szkliwo.

Objawy próchnicy

W wyniku przedostania się bakterii w głąb zęba odczuwalne są przykre dolegliwości bólowe, a także nadwrażliwość zęba na zimne i gorące bodźce. To powinien być pierwszy sygnał, żeby udać się do dentysty. Jeśli na szkliwie pojawią się ciemne plamki próchnicowe, jest to równoznaczne z koniecznością rozpoczęcia leczenia próchnicy. Nowoczesna stomatologia ma wielkie możliwości i szybka reakcja może zagwarantować, że ząb zostanie uratowany. W najgorszym wypadku, w wyniku ignorowania objawów, próchnica zacznie się rozwijać i przenikać do miazgi zębowej. Stan zapalny, który może się wówczas pojawić, będzie trudny do zahamowania. Wtedy też pojawić się może pulsujący ból zęba. Oto najważniejsze objawy, które powinny wzbudzić niepokój i skłonić do wizyty w klinice dentystycznej i rozpoczęcia leczenia:

• nadwrażliwość na ciepło, zimno, a także słodki i kwaśny smak;
• ubytki w zębach;
• uczucie nieświeżego oddechu, przykry zapach z ust;
• tkliwość podczas szczotkowania i przeżuwania;
• ból zębów – wszystkich lub miejscowo tylko jednego;
• przebarwienia, plamy na uzębieniu. 

Etapy rozwoju próchnicy

Próchnica rozwija się powoli lub dynamicznie, w zależności od stopnia zaostrzenia zmian. Jej przebieg nie zawsze wygląda tak samo. Wiele zależy od podjętego leczenia. Podział ze względu na stadium rozwoju prezentuje się następująco: 

1. Próchnica początkowa – pojawia się na pierwszym etapie rozwoju próchnicy. Jeśli jest wcześnie zdiagnozowana, będzie w pełni odwracalna. 
2. Etap powierzchniowy – następuje ubytek w szkliwie na powierzchni zęba, dochodzi do nieodwracalnych zmian w tkankach zęba. 
3. Etap średni – zmiany docierają do zębiny, przybiera ona barwę brązową lub czarną. 
4. Próchnica głęboka – ubytek jest znaczny, dociera do miazgi zębowej. Ból jest mocno nasilony. W konsekwencji może dojść nawet do obumarcia zęba i bolesnego stanu zapalnego w obrębie przyzębia przyszczytowego. 

Leczenie próchnicy zębów

Z próchnicą nie wolno zwlekać, na nic się zdadzą domowe sposoby na ból zęba. Do zaplanowania kompleksowego działania konieczna jest diagnoza stanu uzębienia i tego, jak zaawansowane są zmiany próchnicowe. Im większe jest zniszczenie tkanek i silniejsza próchnica, tym bardziej intensywne będzie jej leczenie. Główne założenia walki z tą chorobą zębów obejmują usunięcie zajętej tkanki i zastąpienie jej wypełnieniem. Jeśli próchnica jest bardzo głęboka i doszło już do powstania stanu zapalnego miazgi zęba lub do jej martwicy, niezbędne może się okazać leczenie kanałowe oraz założenie plomby. Rozwiązaniem stosowanym w ostateczności jest usunięcie zęba. 

Zapobieganie próchnicy 

Profilaktyka próchnicy jest bardzo istotna. Przeciwdziałać jej powinno się już w wieku dziecięcym. Niezwykle ważna jest zmiana nawyków żywieniowych. W jadłospisie powinno znajdować się dużo produktów mlecznych i warzyw. Bardzo istotne jest też uwzględnienie w diecie twardych, włóknistych i ziarnistych produktów, które trzeba dokładnie pogryźć, ponieważ w naturalny sposób oczyszczają zęby. Kluczowe jest też ograniczenie jedzenia słodyczy, zwłaszcza tych, które długo się rozpuszczają w jamie ustnej:

• krówek;
• lizaków;
• cukierków.

Działania profilaktyczne obejmują także fluoryzację wśród dzieci przedszkolnych i szkolnych. 

Próchnica a higiena jamy ustnej 

Prawidłowa higiena jamy ustnej jest kluczowa w procesie zapobiegania zmianom próchnicowych. Zaledwie połowa Polaków myje zęby dwa razy dziennie (rano i wieczorem), a to absolutna podstawa. Jakie jeszcze zasady warto wdrożyć, by nie pojawiła się próchnica?

1. Do szczotkowania zębów warto używać past z fluorem. Optymalnie czyszczenie zębów odbywa się po każdym posiłku. Minimum to rano (po śniadaniu) i wieczorem (przed snem). 
2. Warto kupić nić dentystyczną i używać jej codziennie. 
3. Wizyty u dentysty powinny być regularne. Jeśli tylko zauważysz coś niepokojącego, umów się na konsultację. 
4. Nie zapominaj o prawidłowej technice mycia zębów. Za pomocą krótkich, łagodnych pociągnięć szczoteczką trzeba dotrzeć do wszystkich, nawet trudno dostępnych miejsc. 
5. Szczotkowanie powinno trwać 2–3 minuty (wiele osób nie wykonuje tej czynności nawet przez minutę!). 

Próchnica to poważna sprawa, jednak możliwości współczesnej stomatologii na walkę z problemem nie brakuje. Bardzo istotna jest także profilaktyka. Jeśli zaobserwujesz któryś z niekorzystnych symptomów, musisz niezwłocznie skontaktować się z dentystą. Nie lekceważ problemu i działaj! Wcześnie wykryte zmiany są całkowicie odwracalne.

• Ubytki w zębach próchnicowe i inne – sprawdź, jakie są ich rodzaje i jak wygląda stomatologiczne leczenie ubytków
• Fluoryzacja zębów u dzieci i dorosłych – czy fluor chroni zęby i zapobiega próchnicy? Sprawdź!
• Leczenie zachowawcze – na czym polega stomatologia zachowawcza?
• Kiedy jest konieczna wymiana plomb? Trzy czynniki, które mają wpływ na ich trwałość
• Szkliwo. Jak je chronić? Jak o nie dbać? Czy da się odbudować tę tkankę? Sprawdzamy!
• Pierwsza wizyta u dentysty – jak się przygotować, zanim odwiedzisz gabinet stomatologiczny?
• Hydroksyapatyt – co to jest i jak go stosować