Afta i pleśniawka w jamie ustnej – przyczyny powstawania i domowe sposoby na afty

Owrzodzenia aftowe występują średnio wśród aż 20% populacji. Etiologia tej dolegliwości nie jest całkiem jasna – pod uwagę bierze się wiele różnych czynników. Afta to mała, żółtoszara krostka lub nadżerka wewnątrz jamy ustnej. Pokryta jest charakterystycznym nalotem i zwykle powoduje dość nieprzyjemne dolegliwości bólowe. Otoczona jest zaczerwienieniem i występuje na lekko spuchniętym podłożu. Najczęściej spotykana jest afta na dziąśle, afta na podniebieniu, wargach wewnętrznych lub języku. Dowiedz się, jak łagodzić te zmiany na śluzówce i zapobiegać ich nawrotom.

Czym jest afta?

Afty to niewielkie zmiany w jamie ustnej – jest to typ owrzodzeń, który przyjmuje formę owalnych nadżerek na błonie śluzowej jamy ustnej. Są to zawsze objawy nieprzyjemne i lekko bolesne. Najpierw pojawiają się czerwone plamki. Po upływie kilku dni w jamie ustnej można zauważyć też biało-żółty nalot z czerwoną otoczką. Mogą pojawiać się pojedynczo lub w grupach. Czasem u chorego można zauważyć też ogólne osłabienie odporności, powiększenie węzłów chłonnych oraz gorączkę.

Ich źródłem jest zwykle nieprawidłowa higiena jamy ustnej. Prawdopodobieństwo pojawienia się aft wzrasta, jeśli wewnątrz jamy ustnej doszło do jakichś podrażnień lub urazów. Szkodliwe nawyki, które zwiększają ryzyko ich powstawania to chociażby:

• przygryzanie policzków;
• zbyt intensywne szczotkowanie;
• obgryzanie paznokci lub długopisów;
• jedzenie niemytych warzyw i owoców.

Noszenie aparatu ortodontycznego też może przyczyniać się do powstawania aft. Wszystkie powyższe czynniki wiążą się z wprowadzaniem bakterii do jamy ustnej.

Rodzaje aft

Owrzodzenia aftowe przyjmują postać okrągłą lub owalną. Wyróżnia się ich trzy główne rodzaje:

• afty małe, czyli afty Mikulicza – szacuje się, że około 80% wszystkich zmian tego typu należą do tego typu. Mogą to być pojedyncze wypryski lub mnogie zmiany, o średnicy poniżej 1 cm. Zwykle znikają samoistnie po upływie 1–2 tygodni. Pierwsza afta może pojawić się już w dzieciństwie lub podczas dojrzewania. Dolegliwość ta ma tendencję do powracania co jakiś czas przez całe życie;
• afty duże, znane też jako afty Suttona – stanowią około 10% wszystkich przypadków. Przekraczają średnicę 1 cm. Pojawiają się zwykle wraz z początkiem okresu pokwitania. Są bardzo bolesne i goją się dłużej, bo około 2–6 tygodni. Po zniknięciu mogą pozostawiać blizny;
• afty opryszczkowate – jest to mniej więcej pozostałe 10% odnotowywanych przypadków. Charakteryzują się specyficznym wyglądem. Są to liczne, małe afty o średnicy około 1–3 mm. Ich przebieg kliniczny jest zbliżony do pierwszego z wymienionych wyżej rodzajów. Goją się w przeciągu maksymalnie miesiąca, bez pozostawiania po sobie śladów. Afty opryszczkopodobne występują najczęściej u dorosłych kobiet.

Przyczyny powstawania aft

Choć powstawanie aft wiąże się ogólnie z obniżoną jakością higieny jamy ustnej, nie jest to jedyny powód. Przyczyny pojawiania się aft w jamie ustnej obejmują m.in.:

• zaawansowane stadium próchnicy;
• drobne urazy na dziąsłach i podniebieniu – pojawiające się na skutek zbyt mocnego szczotkowania, przeprowadzonych zabiegów stomatologicznych, noszenia aparatu ortodontycznego, źle dobranej protezy lub innych czynników mechanicznych;
• długotrwałe przemęczenie organizmu i silny stres;
• spożywanie dużej ilości konserwantów i sztucznych barwników w żywności;
• niedobory witamin i minerałów – dotyczące przede wszystkim witaminy B12, żelaza, cynku oraz kwasu foliowego;
• nietolerancje żywieniowe, np. glutenu;
• infekcje wirusowe i bakteryjne;
• alergie;
• zmiany hormonalne w organizmie;
• choroby ogólnoustrojowe, do których mogą należeć: refluks, celiakia, zaburzenia autoimmunologiczne, wirus opryszczki lub brodawczaka, chorobę Leśniowskiego-Crohna;
• czynniki genetyczne – skłonność do aft może być dziedziczona.

Domowe sposoby na afty

Afty zwykle ustępują samoistnie, jednak istnieją pewne sposoby ich leczenia, które umożliwiają skrócenie czasu gojenia się tych zmian. Najbardziej skuteczne okazują się środki o działaniu ściągającym i wysuszającym. Warto zacząć od naturalnych, domowych sposobów przed sięgnięciem po silniejsze środki farmaceutyczne. Wypróbuj któryś z poniższych sprawdzonych sposobów:

• płukanka z solonej wody – w jednej szklance wody rozpuść pół łyżeczki soli. Tak przygotowanym płynem wykonuj płukanie jamy ustnej 3 razy dziennie;
• wacik nasączony wodą utlenioną – pomoże ci odkazić zmienione chorobowo miejsce i przyspieszyć prawidłowe gojenie;
• napary lub płukanki z ziół – najlepsze do tego będą rumianek, szałwia i tymianek. Ulgę przyniesie ci też zwykła czarna herbata. Wystudzony woreczek przyłóż bezpośrednio w miejsce wyprysku;
• do złagodzenia bólu przyda ci się zwykła kostka lodu do ssania lub przykładania do afty.

Pleśniawka, owrzodzenia i zapalenia jamy ustnej

Innym rodzajem wykwitu w jamie ustnej jest chociażby pleśniawka. Powstaje w wyniku zakażenia drożdżakiem rodzaju Candida albicans. Taką sytuację powodują stany obniżonej odporności organizmu, a także niedobory żelaza i witamin. Często pojawia się także po antybiotykoterapii, u osób cierpiących na cukrzycę oraz nałogowych palaczy. Pleśniawki często występują u noworodków, które wystawione są na ryzyko zarażenia się drożdżakami poprzez drogi rodne matki. Leczenie tej dolegliwości sprowadza się głównie do stosowania preparatu przeciwgrzybiczego po przeprowadzeniu diagnozy.

Jeżeli nie masz pewności co do rodzaju zmian wewnątrz swojej jamy ustnej, koniecznie udaj się na konsultację lekarską. Możliwe jest też przewlekłe wrzodziejące zapalanie jamy ustnej lub ostre zapalenie błony śluzowej. Wszystkie te dolegliwości wymagają innego podejścia i zastosowania profesjonalnego leczenia.

Leczenie aft nawracających

Jeżeli żadne z domowych sposobów na aftowe zapalenie jamy ustnej nie przynosi pożądanych efektów, warto sięgnąć po specjalne środki farmaceutyczne. Zapytaj w lokalnej aptece o żele lub pasty na afty do stosowania miejscowego. Tego typu produkty izolują stan zapalny, działają znieczulająco i pomagają przyspieszyć regenerację. Na bolesne owrzodzenia jamy ustnej przydają się też spraye i płyny do płukania jamy ustnej o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Taka forma jest szczególnie pomocna do leczenia aft w trudno dostępnych miejscach.

Jeśli chodzi o profilaktykę przeciwko częstemu nawracaniu nadżerek, najważniejsza jest prawidłowa higiena oraz zrównoważona dieta. Warto włączyć do swojego jadłospisu jogurty. Zawarty w nich kwas mlekowy ma działanie zapobiegawcze. Jeżeli masz tendencję do powstawania aft, postaraj się unikać produktów pikantnych, kwaśnych, bardzo gorących oraz przesadnej ilości alkoholu – wszystko to przyczynia się do podrażniania jamy ustnej. W twojej diecie nie powinno zabraknąć witamin B12, A i E, a także cynku i żelaza.

Afty co prawda są uciążliwe, ale przeważnie znikają samoczynnie po upływie kilku tygodni. Warto w tym czasie sięgnąć po domowe metody, które łagodzą nieprzyjemne dolegliwości wykwitów na śluzówce oraz przyspieszają ich gojenie. Natomiast jeżeli w twoim przypadku owrzodzenie utrzymuje się bardzo długo lub często nawraca, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Może być konieczne wykonanie zabiegu elektrokoagulacji lub innego specjalistycznego leczenia.

• Skąd biorą się nadżerki w jamie ustnej? Dowiedz się, co je powoduje, by lepiej im przeciwdziałać
• Owrzodzenie jamy ustnej – jak złagodzić przykre dolegliwości związane z miejscowym zapaleniem jamy ustnej?
• Włókniaki jamy ustnej – czy są one groźne?
• Mucocele – przyczyny powstawania i leczenie torbieli
• Zapalenie jamy ustnej – objawy, zapobieganie i leczenie, zobacz, co warto wiedzieć o zapaleniu błony śluzowej!
• Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej u dzieci i dorosłych – objawy i leczenie opryszczki
• Czerniak w jamie ustnej – rzadki nowotwór złośliwy