Leukoplakia to najczęściej wykrywana zmiana przednowotworowa. Jej obecność oznacza zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu złośliwego jamy ustnej. Prawdopodobieństwo wystąpienia tego schorzenia wzrasta wraz z wiekiem – w grupie zwiększonego ryzyka są szczególnie mężczyźni powyżej czterdziestego roku życia. Doświadczony stomatolog rozpozna niepokojące zmiany na wczesnym etapie ich rozwoju, dużo wcześniej niż pacjent. Między innymi dlatego regularne wizyty kontrolne u dentysty są tak istotne.
Czym jest leukoplakia? Obraz kliniczny choroby
Leukoplakia to nadmierne rogowacenie błony śluzowej. Najczęściej pojawia się w jamie ustnej, lecz czasem może dotyczyć także narządów płciowych. Najpierw pojawiają się charakterystyczne smugi, a następnie białe plamy. Zmiana wyglądu powierzchni języka jest bezbolesna, ale także nie da się jej łatwo usunąć poprzez pocieranie.
Najbardziej niebezpieczną odmianą tego schorzenia jest tzw. erytroleukoplakia. Jest to wstępny etap rozwoju nowotworu złośliwego jamy ustnej. Dlatego po zauważeniu podobnych objawów należy jak najszybciej reagować.
Istnieją dwa rodzaje leukoplakii:
- homogenna – zmiana biała, o gładkiej, rzadziej pofałdowanej i pobrużdżonej powierzchni. Najczęściej pojawia się na policzkach. Jest to najczęściej spotykana odmiana i nie ulega zezłośliwieniu w raka;
- niehomogenna – oprócz białych wykwitów zauważa się też czerwone plamki, nadżerki, guzki i wyniosłości. Jest groźniejsza od poprzedniego rodzaju, ponieważ częściej przemienia się w postać złośliwą. Pojawia się zwykle na dnie jamy ustnej, szczególnie pod językiem, w okolicach łuków podniebiennych, na wargach i bokach języka.
Zaznaczamy, że leukoplakia sama w sobie nie jest nowotworem i nie zawsze świadczy o jego obecności. Niektóre jej odmiany zaliczane są do stanów przedrakowych, co oznacza, że istnieje zwiększone prawdopodobieństwo wykształcenia się nowotworu. Jeżeli zauważysz u siebie podobne zmiany lub usłyszysz taką diagnozę od swojego lekarza – nie panikuj. W większości przypadków profesjonalne leczenie jest wysoce skuteczne, szczególnie przy rozpoznaniu schorzenia na jego wczesnym etapie rozwoju. Dlatego warto zadbać o odpowiednią profilaktykę oraz wizyty kontrolne.
Leukoplakia włochata
Jest to charakterystyczna odmiana tego schorzenia, ściśle związana z wirusem HIV. Wykrywa się ją wśród osób zakażonych wirusem Epsteina-Barr lub będących w stanie immunosupresji. Leukoplakia włochata została tak nazwana, ponieważ objawia się nadmiernym rogowaceniem błony śluzowej języka. W zaawansowanym stadium rozwoju, zaczyna on przypominać swoim wyglądem ręcznik frotte. Tego typu zmiany zauważalne są zwykle na samym języku, ale też na bezzębnym wyrostku zębodołowym.
Przyczyny leukoplakii
Leukoplakia może wykształcić się na skutek działania różnych czynników zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Do najczęściej spotykanych przyczyn wywołujących takie zmiany w jamie ustnej należą:
- nałogowe palenie tytoniu – leukoplakia pojawia się aż do sześciu razy częściej wśród palaczy niż osób niepalących;
- żucie tytoniu;
- częste nadużywanie alkoholu;
- zakażenie grzybicze;
- mechaniczne podrażnienia błony śluzowej – np. poprzez noszenie źle dobranych uzupełnień protetycznych lub długotrwałe drażnienie nabłonka przez nieprawidłowo wykonane wypełnienia z ostrymi krawędziami;
- występowanie prądów galwanicznych pomiędzy różnoimiennymi metalami uzupełnień protetycznych;
- zakażenie wirusami: HIV, EBV, HPV, HSV;
- nawyk przygryzania policzków i przewlekłe drażnienie nabłonka;
- zaburzenia hormonalne;
- niedobory żelaza lub witaminy A;
- czynniki genetyczne.
Możliwe jest też występowanie tego schorzenia bez możliwości wyróżnienia jasnej przyczyny. Wówczas mowa o leukoplakii idiopatycznej.
Objawy leukoplakii
Leukoplakia objawia się nie tylko białymi zmianami na błonie śluzowej – choć to właśnie jest podstawowy i główny objaw. Może powodować bardziej rozległe i różnorodne dolegliwości. Czasem jej wygląd przypomina białe smugi, kreski, sieć, pęknięcia lub mozaikę. Jej kolor może też być raczej żółtawy bądź szary. Pojawia się na błonie śluzowej policzków, bocznej powierzchni języka, dziąsłach, wargach i w kącikach ust. Choć leukoplakia kojarzy się przeważnie z ustami, może wytworzyć się też w gardle i krtani.
Początkowo, zmiana wyglądu błony śluzowej to jedyny objaw tego schorzenia. We wstępnej fazie swojego rozwoju nie powoduje żadnych dolegliwości bólowych, przez co dość ciężko ją rozpoznać. Z czasem może wytworzyć się nadwrażliwość odczuwalna przy jedzeniu pokarmów kwaśnych, słonych i pikantnych. U niektórych pacjentów pojawia się też uczucie pieczenia lub suchości.
Diagnostyka rogowacenia błon śluzowych jamy ustnej
Badanie wymaga od lekarza oceny wyglądu i umiejscowienia zmian oraz analizę czynników sprzyjających ich rozwojowi. Ostatecznej diagnozy dokonuje się na podstawie pobranego wycinka i badania histopatologicznego. Aby jednoznacznie zdiagnozować leukoplakię, należy wykluczyć inne schorzenia, które mogą mieć podobny przebieg. Należą do nich:
- leukoderma;
- liszaj płaski;
- białe znamię gąbczaste;
- zakażenia wirusowe, grzybicze i bakteryjne jamy ustnej;
- alergie kontaktowe;
- nikotynowe zapalenie jamy ustnej;
- nowotwory.
Leczenie leukoplakii
Leczenie leukoplakii sprowadza się głównie do usunięcia wszelkich potencjalnych przyczyn jej występowania. Ważne jest więc rozpoznanie jej rodzaju i przynajmniej orientacyjne ustalenie jej pochodzenia. Terapia często oznacza konieczność walki z nałogami (papierosami i/lub alkoholem). Skuteczne może się też okazać leczenie farmakologiczne z użyciem leków przeciwgrzybiczych, preparatów z witaminą A lub miejscowego stosowania retinoidów.
W przypadku leukoplakii niehomogennej, można usunąć szkodliwą zmianę przy użyciu skalpela lub lasera. Natomiast przy leukoplakii homogennej, należy wyeliminować jej przyczyny i rozpocząć systematyczną obserwację. Często może okazać się, że po usunięciu czynników drażniących, choroba się cofa. Jeżeli jednak po okresie około 2-3 miesięcy nie ma żadnej poprawy, zwykle oznacza to konieczność zastosowania leczenia chirurgicznego, krioterapii lub laseroterapii.
Jeżeli istnieje podejrzenie obecności raka, konieczne jest sięgnięcie po radykalne metody leczenia. Oprócz chirurgicznego usunięcia zmian, lekarz może zalecić też poddanie się chemioterapii lub radioterapii.
Niemalże połowa raków płaskonabłonkowych jamy ustnej wykształca się na podłożu leukoplakii. Szczególne ryzyko niesie ze sobą umiejscowienie tych zmian na dnie jamy ustnej, wargach i powierzchni brzusznej języka. Większe prawdopodobieństwo wystąpienia dolegliwości nowotworowych wiąże się też z dużą grubością wykwitów. Szczególnie niebezpieczna jest erytroplakia, czyli jasno-czerwone plamy – aż 90% takich przypadków wiąże się z powstaniem raka. Dlatego nie warto bagatelizować pojawiania się białych zmian na nabłonku jamy ustnej i w takim przypadku od razu zasięgnąć porady lekarskiej.
Może Cię także zainteresować:
- Ropień zęba – w jaki sposób powstaje? Rodzaje ropnia, objawy, sposoby leczenia
- Białe dziąsła – co może oznaczać ten objaw? Przyczyny występowania białych dziąseł
- Przetoka zębowa – przyczyny powstania, pierwsze objawy oraz leczenie
- Przerost dziąseł i zapalenie dziąseł związane z przerośniętymi dziąsłami – przyczyny i sposoby leczenia
- Szczękościsk – przyczyny i leczenie. Jak rozpoznać objawy szczękościsku, by odpowiednio zareagować?
- Nadziąślak – przyczyny, objawy i leczenie
- Zapalenie dziąseł u dziecka – skąd się bierze i jak mu przeciwdziałać?