Zęby to twarde struktury kostne osadzone w jamie ustnej, w przednim odcinku przewodu pokarmowego. Stanowią ważny element układu trawiennego, ale nie tylko – pomagają w wymowie, i pełnią też funkcję estetyczną. Budowa zęba jest bardziej skomplikowana, niż mogłoby się to wydawać. Wszystkie warstwy zębów współgrają ze sobą, tworząc sprawnie działającą strukturę. Gdy jedna z nich zostaje uszkodzona, konsekwencje dotykają każdej – dlatego tak ważna jest odpowiednia higiena jamy ustnej i profilaktyka.
Rodzaje zębów
U człowieka wyróżnia się dwa pokolenia zębów – mleczne i stałe. Zdrowa osoba dorosła ma łącznie 32 zęby, z czego 16 znajduje się w żuchwie (na dole) i 16 w szczęce (na górze). Liczba ta zawiera zęby mądrości, które nie każdy posiada. Bez tzw. ósemek, w jamie ustnej znajduje się 28 zębów stałych. Różnica ta wynika z procesu ewolucji. W przeszłości, ludzie mieli więcej zębów, ponieważ ich dieta wyglądała skrajnie inaczej i wymagała bardziej intensywnego przeżuwania.
Oczywiście nie wszystkie z nich wyglądają tak samo, ani nie pełnią identycznej funkcji. Ich kształt i rodzaj jest ściśle połączony z zadaniem, do którego konkretny ząb jest przystosowany. Wyróżnia się:
- 8 siekaczy;
- 4 kły;
- 8 zębów przedtrzonowych;
- 12 zębów trzonowych.
Pierwsze zęby stałe zaczynają pojawiać się dopiero około 6-7 roku życia. Wcześniej mowa o uzębieniu mlecznym. W tym zestawieniu nie ma przedtrzonowców ani trzecich zębów trzonowych. Daje to łącznie 20 zębów, czyli po 4 siekacze, 2 kły i 4 trzonowce w każdym łuku.
Budowa anatomiczna zęba
Pod względem anatomicznym, zęby zbudowane są z korony i korzenia, które oddziela zwężenie zwane szyjką zęba. W zdrowej jamie ustnej, widoczne są wyłącznie korony, czyli górne części zębów. To właśnie one używane są do rozdrabniania pokarmu. Korzeń zęba znajduje się w całości pod dziąsłem. Większość zębów posiada zazwyczaj 1-4 korzeni. Rzadko pojawia się ich większa liczba.
Zęby osadzone są w tzw. zębodołach wyrostka zębodołowego szczęki oraz części zębodołowej żuchwy. Utrzymują je w miejscu włókna ozębnej. Są to cienkie tkanki kolagenowe, które łączą kość z zębami. Na stabilność i utrzymanie zęba w zębodole wpływa długość i ilość korzeni. Im jest on dłuższy i posiada większe pole powierzchni, tym ząb ma silniejszą podporę.
Budowa histologiczna zęba, czyli z czego składa się ząb
Histologiczne tkanki twarde zęba to szkliwo, zębina, miazga i cement korzeniowy. Są to kolejne warstwy budowy zęba, od najbardziej zewnętrznej i odpornej na uszkodzenia, po najbardziej wewnętrzną i delikatną. Poniżej dokładniej opisaliśmy każdą z nich, wraz z jej indywidualną funkcją.
Budowa zęba – szkliwo zęba
Szkliwo jest najtwardszą tkanką w całym ludzkim ciele i jednocześnie najbardziej zewnętrzną warstwą zębów. Zbudowana jest ze skomplikowanych, złożonych związków – kryształków hydroksyapatytu. Tylko 4% składu tej tkanki to związki organiczne i woda. Całą resztę stanowią związki nieorganiczne.
Szkliwo to zewnętrzna warstwa korony zęba. W zdrowej jamie ustnej, jest to jedyna widoczna część zębów.
Pełni funkcję ochronną dla wszystkich znajdujących się pod nią warstw. Twardość szkliwa ułatwia skuteczne rozdrabnianie pokarmu – czyli odpowiada za podstawową funkcję zębów. Szkliwo jest nieunerwione i nieunaczynione, nie zawiera też komórek. Dzięki temu, żadne jego podrażnienia (wiercenie, ścieranie, czy też obecność próchnicy) nie powodują dolegliwości bólowych.
Budowa zęba – zębina
Zębina to bardziej miękka i podatna na uszkodzenia tkanka niż szkliwo. Również w dużym stopniu składa się ze związków nieorganicznych – bo aż w 70%. Ta warstwa budowy zęba ochrania miazgę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, takich jak skrajne temperatury, związki chemiczne lub bakterie. Jest to szczególnie ważne w sytuacjach, gdy dochodzi do uszkodzenia szkliwa.
Wewnątrz zębiny znajdują się tzw. kanaliki zębinowe. Znajdują się w nich włókna nerwowe, które przewodzą bodźce bólowe do mózgu. Reagują one przede wszystkim na zmianę pH w środowisku oraz wysoką i niską temperaturę. To właśnie przez ich obecność odczuwasz nieprzyjemne dolegliwości, gdy dochodzi do uszkodzenia zęba na skutek próchnicy lub urazu.
Miazga zęba – unerwiona tkanka
Miazga jest najbardziej wewnętrzną częścią budowy zęba. Wypełnia komorę i kanały korzeniowe. Jest to żywa tkanka, w której znajdują się nerwy i naczynia krwionośne. Miazga ma za zadanie odżywiać zęby i dostarczać im niezbędne składniki odżywcze potrzebne do ich budowy i pielęgnacji od wewnątrz. Odpowiada też w dużej mierze za odbieranie bodźców czuciowych i bólowych.
Miejsce to chronione jest przez wyższe, twardsze i mniej czułe warstwy. Jednak jeżeli dochodzi już do podrażnienia lub zapalenia miazgi, pacjent zawsze odczuwa silny i uciążliwy ból. Przeważnie nie da się go pozbyć bez interwencji stomatologa.
Cement zęba
Jest to zmineralizowana tkanka twarda zęba, o podobnej budowie do kości zbitej. Pod kątem anatomicznym, cement jest integralną częścią budowy zęba. Jednak funkcjonalnie, wraz z ozębną i włóknami kolagenowymi, pomaga umocować ząb w zębodole, a więc zaliczany jest do przyzębia.
Dziąsła są tak samo ważne dla zdrowia zęba jak pokrywające go szkliwo. Odpowiadają za odizolowanie delikatnych korzeni od szkodliwych dla nich czynników obecnych na co dzień w jamie ustnej.
Złożona budowa zęba świadczy o tym, jak istotną funkcję pełnią te struktury w jamie ustnej każdego człowieka. Choć mogłoby się wydawać, że są to po prostu wystające kości – rzeczywistość jest bardziej skomplikowana. Wewnętrzne tkanki zęba są silnie unerwione i wrażliwe na bodźce zewnętrzne. Jest to konieczne, aby reagować na zakażenia i uszkodzenia, a także dostarczać składniki odżywcze do pozostałych warstw. Natomiast zewnętrznie położone szkliwo pełni ważną funkcję osłaniającą ząb przed uszkodzeniami mechanicznymi, chemicznymi i bakteryjnymi.
Może Cię także zainteresować:
- Ile zębów ma człowiek i jakie są ich funkcje?
- Nazwy zębów stałych w jamie ustnej oraz ich budowa. Co warto wiedzieć o przyzębiu? Jakie są rodzaje zębów człowieka?
- Ozębna, czyli więzadło przyzębia – co to jest? Jak jej rozpoznać zapalenie?
- Jama ustna – budowa i podstawowe funkcje. Poznaj choroby jamy ustnej oraz sposoby na ich unikanie
- Siekacze, a może trzonowce, które zęby są najważniejsze w szczęce i jak wygląda budowa zębów
- Podniebienie miękkie – choroby. Przyczyny obrzęku i bólu podniebienia, gardła i języka
- Złamanie żuchwy – jak reagować, gdy dochodzi do takiego przypadku? Przyczyny, objawy i leczenie złamania
